Spiritualiteit

Zoektocht naar spiritualiteit voor Filosofenfontein

Marcel Braekers

De zoektocht naar spiritualiteit heeft plaats in een tijdsgewricht waarin mensen zich duidelijk afzetten tegen kerkelijke structuren en kerkelijke bevoogding. De jarenlange verzuiling in ons land heeft ervoor gezorgd dat alles wat met kerkelijkheid te maken heeft, verbonden wordt met macht. Niet alleen de hiërarchische structuur, ook het geloof zoals beleefd door het Godsvolk en dat allereerst een geschenk is van de H. Geest, is verdacht. We moeten zoeken naar spiritualiteit samen met en voor velen die geleden hebben onder deze druk en die tegelijk honger hebben naar meer dan het alledaagse. Anderzijds is er een hele nieuwe generatie die nauwelijks weet heeft van deze toestand en die ook onwetend is over wat impliciet aan rijkdom leeft in onze christelijke traditie. Samen met deze nieuwe generatie moeten we bescheiden en voorzichtig bouwen aan een spiritualiteit waarin het heilige zich geeft in verbondenheid met het directe leven, met kunst, met ons diepste zelf of zoals gehoord in de Heilige Schrift.

We moeten derhalve zoeken naar een spiritualiteit die groeit van onderuit. Vanuit de dagelijkse mensen die we zijn en dus vanuit ons gewone leven. Zowel vanuit onze buik als vanuit ons hoofd.

Het moet een spiritualiteit zijn waarbij de mens volop kan gebruik maken van zijn verstand en ruimte heeft om altijd maar dieper kritische vragen te stellen.

Het moet een spiritualiteit zijn die wortelt in onze christelijke traditie, maar die even sterk verankerd is in wat onze geseculariseerde samenleving en cultuur als heilig ervaren. Ik denk daarbij aan de kunst, aan de ervaring van de ongerepte schoonheid van de natuur, de ervaring van de impliciete wijsheid van het lichaam, het gegrepen zijn door het onvoorwaardelijke lijden en onrecht waaronder velen gebukt gaan.

Spiritualiteit zal daarom een zoektocht worden omdat al deze elementen moeten samengevoegd worden tot één geheel en in relatie gebracht met het beste van onze christelijke traditie: allereerst de bijbel, maar ook de mystiek, de christelijke ethiek, enz.

Filosofenfontein zou een plaats kunnen zijn waar op een bescheiden schaal wordt gezocht en gewerkt aan zo een spiritualiteit. Het zou een soort van laboratorium moeten zijn waar men door ervaring, reflectie en engagement iets van dat nieuwe op het spoor kan komen. Twee belangrijke domeinen tekenen zich daarbij af: de weekend liturgie en alles wat daarmee verboden is aan vorming en samenkomsten en anderzijds het project niet-liturgische zoektocht dat een eigen dynamiek moet kunnen ontplooien en waar mensen zich thuis kunnen voelen voor wie het expliciet liturgische of christelijke soms een brug te ver is.


A.     De liturgie:

Wat reeds jarenlang geleidelijk vorm kreeg moet in de volgende tijd verder kunnen geconsolideerd worden. In de voorbije jaren hebben we in de liturgie getracht op een eigentijdse wijze aan verkondiging te doen en zodanig met de ritus en symbolen om te gaan dat het aansluit bij wat mensen vandaag op een zinvolle manier kunnen beleven. Hoewel onze liturgie helemaal aansluit bij de traditie hebben we toch altijd een grote vrijheid behouden in de vormgeving, het gebruik van de voorgeschreven teksten, de rol die aan leken wordt toebedeeld, enz. Meer en meer is daarmee het aspect ‘samen vieren’ centraal komen staan. De liturgie is niet alleen zaak van de priesters maar gedragen door een brede groep van leken en een nog ruimere groep van voorgangers in de woorddienst. Veel zorg werd besteed aan de taal waarin de grote thema’s worden verwoord, aan de zang en samenzang, aan het in relatie brengen van hedendaagse vraagstellingen en wat de traditie ons daarover leert. De bedoeling is daarbij altijd dat we kunnen komen tot een heiliging van ons dagelijks leven en niet een sprong daaruit moeten maken als we geloven. 

In de toekomst willen we deze lijn doortrekken. 

B.     Fonteinen voor zoekende mensen:

Zoals reeds opgemerkt is de stap naar liturgisch vieren voor velen te ver. Veel mensen zijn meer bezig met religiositeit in de ruimere zin dan met strikte gelovigheid. Indien we rekening houden met wat in de inleiding werd gezegd over spanningen en gevoeligheden waarin we vandaag zitten, dan zou Filosofenfontein ook een ruimer aanbod moeten bieden door belangrijke vindplaatsen van spiritualiteit of openheid voor het sublieme aan te reiken. We noemen ze ‘fonteinen voor zoekende mensen’. Tegelijk biedt dit programma aan de medevoorgangers de gelegenheid om zich verder te verdiepen.

1)      We moeten op een eigentijdse manier leren omgaan met de bijbelse teksten, rekening houdend met wat onderzoek ons leert en met wat ons gevoel en verstand op vandaag kan aannemen. De basistekst van ons geloof moeten we daarom op een nieuwe manier gaan herwaarderen. Niet alleen moeten we meer vertrouwd raken met de heel andere leef- en denkwereld van de bijbelse tijd. We moeten ook leren “onze eigen schrift te schrijven” zoals Han Renckens het noemde. Het bijbelse verhaal durven doortrekken tot ons eigen leven en dat van onze maatschappij. Daarom voorzien we regelmatig in een leerhuis waar een stukje bijbel gelezen en bestudeerd wordt en de levende band met de beleving wordt aangehaald.

2)      We moeten opnieuw de waarde van ons lichaam leren ontdekken. Tegenover de twee uitersten waar het lichaam enkel instrument is om iets te bereiken of het object dat ziek is en gezond moet worden gemaakt en anderzijds tegen de tendens om het lichaam te cultiveren via schoonheidsingrepen, strenge diëten, enz. moeten we ons lichaam leren herontdekken als vindplaats van wijsheid. Omdat ons lichaam een toegangspoort is naar een rijkere ervaring van de werkelijkheid dan ons 'Ik' weet of aankan, is het belangrijk op een nieuwe wijze hiermee contact te krijgen. Spiritualiteit en lichamelijkheid hebben veel met elkaar te maken. Zo kan een religiositeit ontvouwd worden die behoedt voor een geforceerde levensstijl vanuit een te hoog gegrepen ideaal of een levensdoel buiten onszelf. In plaats daarvan leren we weer religiositeit te ontwikkelen vanuit een dieper zelf. Zo ’n holistische benadering gebeurt o.a. vanuit Tai Chi of het werken met klanken waar lichaamsoefening en meditatie één geheel vormen.

3)      Aan ons verstand moet voldoende ruimte gegeven worden door op een volwassen manier aan reflectie te doen. Een eigentijdse spiritualiteit moet vergroeid zijn met wat wijsgerig en theologisch onderzoek ons aanreikt. Spiritualiteit houdt in dat men volop gebruik maakt van zijn verstand en kan genieten van het nooit ophoudend zoeken en onderzoeken van de werkelijkheid en het doortrekken van geloofsinzichten naar alle domeinen van het leven. Daar kunnen leesclubs toe bijdragen. Een specifiek probleem stelt zich in dat opzicht rond de verhouding tussen geloof en exacte wetenschap. Het gaat niet om tegenstellingen, ook niet om domeinen die in elkaars verlengde liggen. Beide hebben een eigen benadering van de realiteit en eigen taalspel om dit uit te drukken. Door toevallige omstandigheden komen nogal wat mensen uit de positieve wetenschappen naar Filosofenfontein. Voor hen zou een forum moeten bestaan. Bij dat alles moet de klemtoon eerder liggen op het debat waar tegengestelde meningen vrij naast elkaar kunnen bestaan dan op het komen tot uniforme ideeën zodanig dat de groep kan groeien als een hechte band.

4)      In de geschiedenis van de godsdiensten heeft de mystiek altijd een eigen plaats ingenomen. De stroming waarbij de passie, het verlangen en gevoel centraal staan. Meestal drukt men daarbij op een meer gedurfde manier uit wat het zoeken naar Gods aanwezigheid betekent. Als reactie tegen een dogmatistisch geloof en tegen de sfeer van rationaliteit in de samenleving is deze stroming belangrijk. Daarbij hebben we in onze Vlaamse traditie met Hadewych en Ruusbroeck en in onze dominicaanse traditie met Eckart, Tauler en Seuse belangrijke figuren om naar te verwijzen.

5)      Een andere belangrijke vector is de maatschappelijke betrokkenheid. Niet als een uitvloeisel van ons geloof, maar als plaats waar gelovigheid groeit omdat men durft uittreden uit zichzelf en gegrepen is door de onbeperkte opvordering van de ander. Jarenlang hebben we op Filosofenfontein een derdewereldproject gesteund, niet alleen financieel maar ook door studieavonden te organiseren en aandacht te vragen voor onderliggende structurele problemen. Geleidelijk groeide het inzicht dat de derdewereldvragen ook onze vragen zijn en het om een wereldwijde betrokkenheid gaat. Deze aandacht moet op een georganiseerde manier levend blijven. Het is de exterioriteit van onze spiritualiteit, het altijd reeds bij de ander zijn waardoor we komen tot onszelf.

6)      Tenslotte is er een nauwe band tussen spiritualiteit en schoonheid. De schoonheid van de muziek, van poëzie, de schoonheid van de natuur brengen ons op een unieke manier boven onszelf in een levenszone waar het heilige en profane onontwarbaar samenkomen. In de liturgie hebben we daarom altijd veel belang gehecht aan de zang. We organiseren poëzieavonden of kleine concerten in de kapel. Natuurwandelingen laten ons meeleven met het ritme van de seizoenen.

Bij dat alles moet opgemerkt worden dat de vermelde vindplaatsen geen losse domeinen zijn, maar tezamen ons kunnen brengen naar een levensstijl die doordrenkt raakt van een volwassen religiositeit.

Heel veel energie is tot hiertoe gegaan naar de kapel en de projecten die van daaruit groeiden. Maar gezien de toenemende ontkerkelijking, het minder frequent deelnemen van gelovigen aan de liturgie moeten we ons afvragen of niet meer tijd moet besteed worden aan ons vormingsprogramma. Voor elk van de genoemde domeinen zullen specialisten aangesproken worden, die kunnen adviseren bij het uitwerken van specifieke thema’s en zelf ook een deel ervan kunnen opnemen.

Deze tekst is niet bedoeld om een gigantisch project op te zetten, maar om een kader te schetsen waarin op geregelde tijden kleine programma’s worden uitgewerkt. Het kader kan daarbij helpen als leidraad om te zorgen dat een evenwicht blijft bestaan tussen de verschillende onderdelen. De droom zou zijn dat zo liturgie en vorming geleidelijk groeien tot elkaar oproepende en aanvullende luiken van één geheel.

 

Contactinformatie

©2005-2023 Filosofenfontein

✉️   info@filosofenfontein.be

Ondernemingsnummer: 0775.603.387

Bankgegevens:"FIFO Heverlee" 

KBC: BE11 7340 3906 5848

Volg ons op Sociale media

QR Code

Door je camera op deze code te houden krijg je het adres van deze website op je smartphone of tablet. Dan kan je de hele website bekijken.