25 februari 2009: Aswoensdag

Ballast of overvloed?

Marcel Braekers

Openingszang 404: “Een mens te zijn op aarde”

Inleiding

Begrenzing en feestelijke beleving, dat zou een goede formulering zijn van wat ik bedoel met spiritualiteit.
Zo zei het Vandana Shiva, een Indiase mensenrechtenactiviste. Spiritualiteit als het leren accepteren van grenzen in naam van alles wat heilig is. Dus accepteren dat de natuur ons begrenst en we haar niet zomaar kunnen ge(mis)bruiken, maar haar als een geschenk moeten ontvangen. Accepteren dat het leven en samenleven met elkaar grenzen stelt aan wat we willen en verlangen. Maar spiritualiteit, zo zegt Vandana Shiva, heeft ook te maken met het opheffen van alle onderscheid tussen lichaam en geest. Want door deze scheiding ontstond ook een onderscheid tussen geest en verstand. En geest hebben we broodnodig, die opwelt vanuit een diepe bron in onszelf. Spiritualiteit als het accepteren van grenzen en anderzijds het hervinden van een diepere bron in zichzelf, die ons brengt bij de ander en doet genieten. Het is een mooie beschrijving van wat we deze vasten kunnen ondernemen.

Niet toevallig verwijs ik bij het begin van deze vasten naar deze Indische activiste, want vanuit Broederlijk Delen wordt dit jaar de aandacht extra gericht naar India. Niet naar het economisch succesverhaal of het India dat zich nestelt in internationale bedrijven en meedoet in de concurrentieslag in de ruimte. De aandacht gaat vooral naar de adivasis, de oorspronkelijke Indiase bevolking, die daar leefde voor dat het hindoeïsme zich verspreidde. Tegenwoordig vormen zij de onderste laag van de samenleving. Hun houding van eenvoud en respect voor alle leven was niet opgewassen tegen de technische en economische sprong die de Indiase samenleving maakte. Met de slogan ‘Tilak heeft ook talent’ richt Broederlijk Delen de aandacht op deze adivasis-vrouw als symbool voor iemand die vecht voor haar identiteit en die van haar volk, tegen de economische uitbuiting en het misbruik van de aarde.

Deze inzet van de vasten drukken wij uit met het symbool van de cirkel. Vandaag is deze cirkel leeg. Het is een lege ruimte, symbool voor de woestijn. De leegte als plaats voor het heilige en voor de ontmoeting met de Godheid. De lege cirkel is symbool voor al het bijkomstige en overtollige dat we willen laten vallen. Tegelijk is deze cirkel een verwijzing naar India en naar de oosterse spiritualiteit waar de eenvoudigsten eerder cirkulair met het leven omgaan. Staan in de grote levensstroom van komen en gaan en weer opnieuw geboren worden. De cirkel als mandala, symbool van integratie.
We gaan daarom die cirkel afhalen en hier plaatsen, tezamen met enkele olielampjes en de assen die werden gevormd door de oude palmtakken die werden verbrand.

Lied 416: “Wat ik gewild heb”

Gebed

God van alle leven,
Wij komen tot U met alles wat we zijn,
Met alles wat ons leven kleur geeft,
Met ons teveel en onze tekorten.
En wij bidden U:
Raak ons aan, trek ons mee,
Beweeg ons, zet ons op uw weg naar binnen,
Naar echtheid en waarachtigheid,
Naar zachtheid en vrijgevigheid,
Naar eenvoud en solidariteit.
Laat ons proven van uw overvloed. Amen

Joël 2, 12-18

Lied 406: “Bekleedt u met de nieuwe mens”

Matteüs 6, 1 6/ 16-18

Homilie

Centraal in deze viering staat de lege cirkel als symbool voor de lege plek waar we willen binnen treden. Voor Israël was het ooit bittere noodzaak om het juk van de slavernij af te schudden. Voor ons is het een vrijwillige keuze om tot vrijheid te komen. De cirkel binnen stappen en grenzen aanvaarden, die de natuur, het leven en samenleven ons opleggen. Bewust inkrimpen door het overtollige weg te gooien en tijd gunnen aan je relaties, je engagement, je waarden en idealen.

De cirkel is ook een teken van eenheid en verbondenheid, beeld van holisme, zoals de adivasis zichzelf en hun leven in de natuur beleven. We willen in deze vastentijd een spirituele band met hen leggen en zo onze eigen verbondenheid herwinnen. Niet voortdurend in het vooruitgangsdenken leven, maar in de cyclische kring van leven dat gegeven wordt en weer wordt opgenomen. In de kring gaan staan en weer aandacht voor elkaar en voor het leven krijgen. Straks drukken wij dit uit door bij de communie in een kring te staan.

De Indiase vredesactiviste Vandana Shiva formuleerde het zo

Wil je meer, neem dan minder. Voor zo’n houding heb je geest nodig. En die komt alleen voort uit een dieper begrip van wie je bent en wat het leven voor jou betekent. Dat betekent dus ook het vieren van de overvloed die aanwezig is. Begrenzing en feestelijke beleving, dat zou een goede formulering zijn van wat ik bedoel met spiritualiteit.

Ik zou het noemen: een goede formulering van de veertigdagentijd die wij vandaag aanvatten.

Zegenen van de as

Heilige God,
Hemel en aarde zijn het werk van uw handen :
Zij gaan voorbij maar Gij blijft dezelfde
In uw barmhartigheid en liefde voor mensen ;
Wees genadig voor ons zoals eertijds :
voor Ninivé dat zich bekeerde tot U,
voor de publieke vrouw die weende over haar leven.
Herschep ons hart, maak het zuiver
En geef ons leven uit uw schoot van overvloed
nu wij ons buigen voor uw aangezicht
Opdat wij uw nieuwe Adam worden.
+ Zegen daarom wat nietig is en voorbijgaat,
aarde en stof, het leven van de mens.
Zegen daarom de grond waaruit Gij ons deed opstaan
En laat ons staan op uw grond, de On-grond, Lichtglans van leven.
Mochten wij die ons tekenen met een kruis van as
Terugkeren naar onze ware wortels en thuiskomen bij U en bij elkaar.

Groot dankgebed: Bij gelegenheid (I) p. 270

Voorbeden

Bidden wij bij het begin van deze vastentijd:

- God geef ons de moed om de weg naar binnen te gaan
Laat ons niet op onze stappen terugkeren uit angst
Geconfronteerd te worden met onszelf

- God geef ons de durf te gaan voor de cultuur van het genoeg
Dat wij overvloed ontdekken nadat we ballast overboord gooiden
Dat wij de luxe leren smaken van soberheid.

- God geef ons de kracht om de weg naar jou te gaan
De weg die ons leidt doorheen versterven naar nieuw leven
De weg naar de ander, de weg naar een nieuwe wereld.

Refrein