27 februari 2022: 8e zondag (2022)

Wijze Woorden (Lc 6, 39-45)

Lisette Monard


Begroeting

Openingslied 568:  (tekst: H. Jongerius/ muziek: F.J. Thrupp)

Inleiding

Wij horen u in oude woorden, hopen dat wij uw stem verstaan.

De lezingen van vandaag, deze 8e zondag in het jaar, hebben als rode draad: wijze oude woorden.

De eerste lezing komt uit het boek ‘De wijsheid van Jezus Sirach’. Sirach zou zijn boek geschreven hebben rond 200 voor Christus en dit boek behoort tot de zogenaamde Bijbelse wijsheidsliteratuur. De wijsheid van Jesus Sirach bevat praktische en morele regels en aansporingen voor een verantwoord leven.

In het evangelie rapporteert Lucas wijze woorden van Jezus. Lucas schreef zijn evangelie tussen de jaren 80 en 100 na Christus, meer dan 50 jaar na het leven van Jezus. Het is ook weer een fragment uit de vlakterede. Vorige zondag kregen we uit die vlakterede vrij confronterende oproepen te horen van Jezus, terwijl ik in het evangelie van vandaag eerder goede raad lees, een boodschap voor meer sociaal bewogenheid.

In beide lezingen zijn het inderdaad oude wijze woorden opgetekend zo’n twee duizend jaar geleden. En dat brengt me bij het onderwerp van de Agora, die we op 10 januari hielden op initiatief van Marcel. Ter herinnering: Marcel kaartte aan dat hij vaak te horen krijgt: waarom moet die Blijde Boodschap toch verhuld worden in van die antieke beelden en verhalen die een gewone mens niet meer begrijpt en ook niets meer zeggen? Marcel merkte op dat het niet voor de hand liggend is de diepere boodschap te verwoorden, met dezelfde diepgang en dezelfde aanspreekbaarheid.

Nu is het mooie en verrassende in de lezingen van vandaag met toch een zekere ouderdom, dat aangebrachte uitspraken en beelden ons in deze tijd helemaal niet zo vreemd voorkomen en met de meeste zijn we bovendien vertrouwd.

Eerste lezing: Uit het boek ‘de wijsheid van Sirach’ 27, 4 -7

Tussenzang: Psalm 92 : Een lied voor de sabbat.

Het is goed de HEER te loven, uw naam
te bezingen, Allerhoogste, in de
morgen te getuigen van uw liefde en in
de nacht van uw trouw,

bij de klank van de tiensnarige harp en
bij het ruisend spel op de lier.
U verheugt mij, HEER, met uw daden, ik
juich om wat uw hand verricht.

Hoe groot zijn uw daden, HEER, hoe
peilloos diep uw gedachten. Het
dringt tot de dommen niet door en
dwazen kunnen het niet vatten:

dat de wettelozen als onkruid gedijen en
de onrechtvaardigen bloeien alleen om te
worden verdelgd, voor altijd.

U, HEER, bent eeuwig verheven, maar
uw vijanden, HEER, uw vijanden gaan te
gronde en wie onrecht doen, worden
verstrooid.

U geeft mij de kracht van een wilde stier, met
pure olie ben ik overgoten. Mijn oog ziet op
mijn aanvallers neer, mijn oor hoort de
angstkreet van mijn belagers.

De rechtvaardigen groeien op als een palm, als
een ceder van de Libanon rijzen zij omhoog. Ze
staan geplant in het huis van de HEER, in de
voorhoven van onze God groeien zij op.

Zij dragen nog vrucht als ze oud zijn en
blijven krachtig en fris.
Zo getuigen zij dat de HEER recht doet, mijn
rots, in wie geen onrecht is.

Evangelie: Lucas 6, 39-45

Homilie

Ik wil graag deze homilie starten met een verhaal “De drie zeven van Socrates”.
Socrates, de Griekse wijsgeer, liep eens door de straten van Athene. Plotseling komt een man opgewonden naar hem toe. “Socrates! Ik moet je iets vertellen over je vriend die…”.
 “wacht eens even”, onderbreekt Socrates hem. “Voordat je verder gaat. Heb je het verhaal dat je mij wilt vertellen gezeefd door de drie zeven?”
“De drie zeven? Welke drie zeven”, vraagt de man verbaasd.
“Laten we het proberen”, stelt Socrates voor. “De eerste zeef is de zeef van de waarheid. Heb je onderzocht of het waar is wat je mij vertellen wilt?”
“Nee, ik hoorde het vertellen en…”
“Ah juist! Dan is het toch zeker wel door de tweede zeef gegaan? De zeef van het goede? Is het iets goeds wat je over mijn vriend wilt vertellen?”
Aarzelend antwoordt de man: “Eh nee, dat niet. Integendeel…”
“Hm”, zegt de wijsgeer. “Laten we dan de derde zeef gebruiken. Is het noodzakelijk om mij te vertellen wat jou zo opwindt?”
“Nee, niet direct noodzakelijk”, antwoordde de man.
“Welnu”, zegt Socrates glimlachend. “Als het verhaal dat je vertellen wilt, niet waar is, niet goed is en niet noodzakelijk is, dan wil ik het liever niet weten. Ik raad je zelfs aan het te vergeten.”

Jezus Sirach zegt het directer: “Als je een zeef schudt komt er afval tevoorschijn, als een mens spreekt komt de drek van zijn gedachten naar boven.”

We leven in een tijd, waarin we overstelpt worden door heel veel communicatie via allerlei kanalen: kranten, tv, sociale media, ... Door de bomen zien we het bos niet meer. Ooit zei de Italiaanse schrijver Umberto Ecco bij de opkomst van het internet dat de overvloed aan informatie een vorm van censuur is, een individuele mens kan het niet allemaal meer behappen. De goede raad van Sirach zou ik naar nu vertalen als: laat ons vooral die overvloed aan informatie die ons overspoelt, steeds met een kritische blik bekijken, aftoetsen van waar de info komt, het niet allemaal zomaar aannemen en zeker niet mensen op basis hiervan een label geven. De drie zeven kunnen hierbij van nut zijn.

Sirach zegt ook “Prijs een mens niet vóór je zijn overwegingen gehoord hebt, want daaraan wordt een mens getoetst.” Voor mij is dit een aansporing om vooral te luisteren naar onze medemensen en niet direct klaar te staan met een oordeel of zelfs veroordeling. Luisteren naar wat mensen beweegt, aandacht hebben voor hun verhaal en oppassen voor het poneren van stellingen die mensen, getekend door hun levenservaringen en omstandigheden, kunnen kwetsen, kortom respect hebben voor iedereen.

De wijze woorden van Jezus, uit het Lucas Evangelie, zijn zonder meer nog steeds zeer relevant voor onze moderne samenleving.

Een aantal zijn gemeengoed geworden in ons taalgebruik: zoals de splinter in het oog van je broeder of zuster zien, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt, of nog: waar het hart vol van is daar loopt de mond van over, ... . De uitspraak: ‘Kan de ene blinde de andere blinde leiden? Vallen ze dan niet beiden in een kuil? “ kennen we natuurlijk van het treffende tafereel op het schilderij van Breugel:

Bij de stelling “Een leerling staat niet boven zijn leermeester; pas als iemand zich alles heeft eigen gemaakt, zal hij de gelijke zijn van zijn leermeester”, daarbij wees Marcel in zijn homilie in de viering van 3 maart 2019, erop dat de leermeester die hier bedoeld wordt, Jezus is. Voor de leerlingen moet Jezus blijvend als voorbeeld gelden, de leerlingen moeten zich daar niet boven voelen staan. Vanuit die achtergrond worden de andere raadgevingen concreter. Al deze spreuken zijn niet bedoeld voor de anderen, maar raken ieder van ons die volgeling wil worden, aldus Marcel.

Jezus waarschuwt ons dat we best eerst naar ons zelf kijken, naar de balk in onze ogen, vooraleer we de andere met de splinter bekritiseren. Het is immers zo gemakkelijk zich te ergeren aan fouten van andere mensen en zo moeilijk om eigen fouten te erkennen.

We moeten in ons eigen hart durven kijken en op zoek gaan naar de goede schat, het mooie. Mensen zijn niet volmaakt, en het vraag van ons wel inspanning om het kwade, het boze in ons, te onderdrukken. Daarvoor kunnen we kracht putten in de verbondenheid met Jezus, de wijnstok waarop wij, mensen, als ranken geënt zijn, de wijnstok die levenskracht geeft, waardoor we rijke vruchten kunnen dragen.

Geïnspireerd door de blijde boodschap, moeten we blijven inzetten op het zoeken naar het goede, zowel bij ons zelf als bij alle medemensen, om niet te oordelen en niet te veroordelen.

Marcel, die mijn eerste versie van de homilie nalas, gaf als commentaar dat hij met de vraag bleef zitten: waarom beginnen mensen zich te ergeren? Wat is de bron daarvan en waarom ziet men te weinig het mooie en goede dat er leeft? Marcel verwees naar wat Augustinus ergens in een preek schreef: als men het oog verliest op wat essentieel is, begint men de kleine kanten meer te zien en zich eraan te ergeren. Als men dus het contact verliest met het blijde of bevrijdende van de boodschap die Jezus bracht, krijgt men meer oog voor splinters. 

Veel mensen van alle leeftijden hebben het moeilijk in deze bijzondere tijden met veel deprimerend nieuws, we hoeven de krant maar open te slaan: de vreselijke oorlog in Oekraïne, de pandemie die maar traag bedwongen wordt, de corona-beperkingen, de record-inflatie, de hoge energieprijzen, de schandalen rond grensoverschrijdend gedrag, de kinderdrama’s, de klimaatcatastrofes, ... Het is nu des te belangrijk om oog te hebben voor de zorgen van de mensen om ons heen en, soms met kleine gebaren, er te zijn voor onze naasten.

Laat mij deze homilie afsluiten met een sterke boodschap uit de apocalyps “zie , Ik maak alles nieuw”. Want hoe duister de wereld rondom ook is, Hij zal steeds het Nieuwe scheppen in het leven van een mens, want Hij houdt van verrassingen.

En kijk, gelukkig zijn de donkere winterdagen bijna voorbij, de lente staat voor de deur. De natuur ontwaakt. Het blijft elk jaar een wonder. Ik word elke keer weer blij als ik de eerste sneeuwklokjes en krokussen zie open bloeien. Zo hoopvol! Laat ons de Heer danken voor de schoonheid van de natuur .

Lied: Irish Blessing (J. Moore)

May the road rise to meet you
May the wind be always at your back      
May the sun shine warm upon your face The rains fall soft upon your fields
And until we meet again, until we meet again
May God hold you in the palm of his hand
And until we meet again, until we meet again
May God hold you in the palm of his hand
 
May the sun make your days bright
May the stars illuminate your nights
May the flowers bloom along your path
Your house stand firm against the storm
 
And until we meet again, until we meet again
May God hold you in the palm of his hand
And until we meet again, until we meet again
May God hold you in the palm of his hand


Vrije voorbeden

Wereldgebed

Onze Vader

Lied: Jesus bleibet meine Freude - JS Bach

Om te eindigen: Wat zijn de goede vruchten  (Zingt Jubilate 431)

Wat zijn de goede vruchten,  
De liefde en de vreugde,
de vrede allermeest,
geduld om te verdragen
en goedertierenheid,
geloof om veel te vragen,
te vragen honderd uit;
 
geloof om veel te geven,
te geven honderd in,
wij zullen leren leven
van de verwondering:
dit leven, deze aarde,
de adem in en uit,
het is van Gods genade
en zijn lankmoedigheid.
 
En wie zijn ziel niet prijsgeeft
maar vasthoudt tot het eind,
wie zijn bestaan niet kruisigt,
hoezeer hij levend schijnt,
hij gaat voorgoed verloren,
het leven dat hij koos
 is tevergeefs geboren
en eindigt vruchteloos.
 
Maar wie zich door de hemel
laat helpen uit de droom,
die vindt de boom des levens,
de Messiaanse boom
en als hij zich laat enten
hier in dit aardse dal,
dan rijpt hij in de lente
tot hij vrucht dragen zal.


Zegen van Marcel

Dankwoord

Aankondigingen