AGORA op zondag 23 juni 2024 11u30-12u30 - Verslag
Context
In maart 2024 besliste het aartsbisdom Mechelen-Brussel dat “Don Bosco Buizingen niet langer als parochie binnen de pastorale zone Halle zal blijven bestaan. De werking Don Bosco Buizingen kan voortaan functioneren als een zelfstandige geloofsgemeenschap of organisatie.” Die beslissing werd genomen omdat werd vastgesteld “… dat er grote verschillen blijven bestaan, voornamelijk in de visie op het vieren en voorgaan van de sacramenten.” (citaten uit de brief van 20 maart van het vicariaat aan Don Bosco Buizingen).
De uitsluiting van de geloofsgemeenschap van Buizingen als parochie door de bisschoppelijke raad was voor ons de aanleiding tot een agora op onze website en steunbetuigingen voor deze gemeenschap.
De federatieploeg van Herent heeft over die uitsluiting ook zijn bezorgdheid geuit en heeft het initiatief genomen tot het publiceren van een open en goed onderbouwde brief (je kan hem nalezen in bijlage). De verontwaardiging in de brief is vooral ingegeven door (vrouwelijke) leken die voorgaan in woordcommuniediensten, zelfs in eucharistievieringen. Want enerzijds waait er in de Vlaamse kerk een nieuwe wind om vanuit het synodale proces de basis meer te betrekken bij de besluitvorming, anderzijds wijst de beslissing omtrent de gemeenschap van Buizingen weinig in deze richting. De vraag leeft welke parochie na Buizingen aan de beurt is…
De brief is op 26 juni verschenen op de voorpagina van Kerk en Leven Federatie Herent en daarna verder verspreid via allerlei kanalen met de vraag aan geloofsgemeenschappen en parochies om hierover in gesprek te gaan.
Gesprek
Met een vijftiental kapelgangers van Filosofenfontein hebben we over de thematiek van gedachten gewisseld. Volgende elementen kwamen daarbij aan bod.
- De gemeenschap van Filosofenfontein onderschrijft deze brief tenvolle.
We stellen vast dat in heel wat geloofsgroepen leken vanuit de eigen gemeenschap voorgedragen worden om taken op zich te nemen die soms verder gaan dan wat de officiële kerk voorhoudt. Dit gebeurt al langer in geloofsgemeenschappen die aansluiting vinden bij abdijen of kloosterordes die niet afhangen van het bisdom, zoals onze kapelgemeenschap en Dominicus Gent. Leken geven daar op authentieke manier uitdrukking aan de boodschap van Christus, en zijn het hart van hun gemeenschap. Hun gelovige inzet en bewogenheid wordt door iedereen gewaardeerd.
We stellen eveneens vast dat er heel veel grijze zone is in de kerk en in die zone gedoogt de kerk een aantal informele regels. De situatie verandert zodra men hiermee in de openbaarheid treedt. Dan gelden enkel de formele regels en dreigt de uitsluiting vanuit het argument de eenheid binnen de kerk niet in het gedrang te brengen. Dit werkt echter net polariserend.
- We pleiten voor eenheid in verscheidenheid.
Verscheidenheid in het geloofsdenken en in het vieren vormt een rijkdom zolang er verbinding is tussen de verschillende gemeenschappen en parochies. Eerder dan de controle op het naleven van de regels die in de kerk doorheen de tijd zijn gegroeid, moet de aandacht gaan naar de kerk die van onderuit groeit en die vooral gedragen wordt door leken, vrouwen zowel als mannen.
- We pleiten voor een verregaande structuurverandering in de kerk.
Daarin onderscheiden we verschillende facetten.
- De organisatorische kerkopbouw zoals die eeuwenlang heeft bestaan in territoriale parochies, is achterhaald en strookt niet langer met hoe mensen vandaag verbinding zoeken met elkaar. Oppervlakkige ingrepen van bovenaf zoals schaalvergroting in federaties, veranderen niets aan de achterhaalde structuur.
- De klerikale kerkopbouw is evenzeer achterhaald. Degelijk gevormde leken, vrouwen zowel als mannen, dienen volwaardig deel te hebben aan alle taken en functies in de kerk erover wakend dat in hun midden daardoor geen nieuw klerikalisme groeit. Wat voor velen buiten de kerk totaal onbegrijpelijk is, is dat ook voor veel bewuste gelovigen: een kerk die discriminerend werkt in wie ze toelaat tot het ambt, het sterkst naar vrouwen toe, heeft geen toekomst. De recente afwijzing van een vrouwelijke voorganger uit Herent tot het volgen van de diakenopleiding - omdát ze vrouw is – bracht de betrokkene ertoe daartegen een klacht neer te leggen bij de burgerlijke rechtbank.
- Wij zijn ook de kerk.
Filosofenfontein wil in voldoende loyauteit tot de grote kerk blijven behoren. Als leden die bekommerd zijn om de toekomst van die kerk vragen we dat de kerkleiding luistert naar wat aan de basis leeft. Samen met de kerkleiding willen we in synodaliteit zoeken naar de nieuwe structuren die onze kerk nodig heeft. We zien de bisschop als een coach, een begeleider, die van bovenuit aanreikt wat van onderuit groeit. We moeten groeien naar een ander type van kerkopbouw, waarin sterk gevormde leken een volwaardige plaats vinden en waar de essentie van het evangelie, de boodschap van Christus, primeert.
Bijlage: brief van de federatieploeg van Herent 26 juni 2024
In de pers verscheen de beslissing van de Bisschoppelijke Raad om de parochie Don Bosco Buizingen niet langer te erkennen maar als een zelfstandige organisatie te laten bestaan binnen de pastorale zone Halle. Deze beslissing van de Bisschoppelijke Raad wordt gemotiveerd door de grote verschillen die blijven bestaan in de visie op het vieren en voorgaan van de sacramenten.
Vanuit onze Federatie betreuren we deze beslissing ten zeerste. Deze beslissing staat lijnrecht tegenover de evangelische bewogenheid die christenen van vandaag zo eigen is en die ons elke dag helpt bij de keuzes waar we voor staan. Niemand is bovendien gebaat bij een gepolariseerde Kerk!
Wij zien hoe leken voorgedragen worden door gelovige gemeenschappen in Buizingen en andere parochies, en daar op een authentieke wijze inhoud en vorm geven aan de boodschap die Christus ons gebracht heeft. Zij kleuren wellicht hier of daar buiten de lijntjes, maar blijven nog altijd op hetzelfde blad…
Er is niets mis met voorschriften die een gelovige grondhouding gestalte helpen te geven, zolang deze niet ten koste gaan van de aandacht voor God en de medemens. De kernvraag omtrent de beslissing over Buizingen luidt dan ook: primeren voor ons de wetten en voorschriften die de mens doorheen de voorbije eeuwen in het leven heeft geroepen? Of geven we alle ruimte aan de manier waarop Jezus ook in zijn tijd de Tora oversteeg vanuit dat ene gebod: ‘Gij zult uw naaste beminnen als uzelf’.
Christus zocht voortdurend naar verbinding tussen mensen. Wie uitgesloten werd, haalde Hij terug binnen de kring. De geloofsgetuigenissen hiervan zijn legio in het evangelie: Zacheüs, Bartimeüs, de parabels over het verlorene (schaap, geldstuk, zoon, …), enz. Jezus riep zijn toehoorders telkens op om te handelen zoals het er bij God aan toegaat: God gaat op zoek naar het gekwetste. Hij tracht te verzamelen en wij worden opgeroepen tot een zelfde houding van erbarmen.
Bovendien lezen we in het evangelie bij herhaling dat Jezus trouw was aan de Tora maar optrad tegen het keurslijf van voorschriften dat aan de joden werd opgelegd. Door zo’n keurslijf ging immers de aandacht voor God en de medemens verloren. De getuigenissen hiervan zijn eveneens legio in het evangelie: de genezing op sabbath, de overspelige vrouw, genezing van een lamme, de tollenaar Matteüs enz. In het verhaal van de Farizeeër en de tollenaar formuleert Jezus zijn kritiek zelfs bijzonder scherp: ‘Op de stoel van Mozes hebben de Schriftgeleerden plaatsgenomen. Doe en onderhoud daarom alles wat ze u zeggen, maar handel niet naar hun daden.’
We hebben al regelmatig mogen ervaren hoe onze bisschoppen bij moeilijke evenwichtsoefeningen als deze hun erbarmen voor elke medemens naar de voorgrond konden schuiven. Denk maar aan de zegening van homorelaties waar zij wetten en regels overstegen en resoluut kozen voor de medemens! We kunnen alleen maar hopen dat dit vanuit eenzelfde evangelische bewogenheid ook mag gebeuren bij parochies waar leken vanuit een oprechte en christelijke bewogenheid vorm geven aan ons geloof.
Getekend: De federatieploeg van Herent
De beslissing van de Bisschoppelijke Raad om vrouwen niet toe te laten als voorganger druist in tegen de praktijk in vele geloofsgemeenschappen en tegen de meningen die tot uiting kwamen in het synodaal proces. Een dergelijke houding van discriminatie is in onze cultuur onaanvaardbaar en kan, buiten de kerk, gerechtelijk vervolgd worden. De bisschoppelijke raad beseft niet dat geloofsgemeenschappen al meerdere jaren afwijken van de kerkelijke regels om des te meer de Blijde Boodschap van het Evangelie te volgen. De praktijk is al langer geregionaliseerd dan het synodaal proces laat uitschijnen.
Anderzijds, indien de bisschoppelijke raad geen probleem heeft om parochies, zoals Buizingen, als zelfstandige organisatie te laten bestaan, is een dergelijke houding in lijn met wat nu al enkele decenia aan de gang is. In de praktijk regionaliseert de Kerk zeer snel en het voorgaan van vrouwen moeten we blijven aanmoedigen totdat volledige gelijkheid een feit is geworden en de Blijde Boodschap opnieuw centraal komt te staan.
In het laatste verslag van Agora werd verwezen naar de recente afwijzing van een voorganger in Herent om de opleiding tot diaken te volgen. Ik heb alle begrip voor de verontwaardiging van deze vrouw, die zich terecht gediscrimineerd voelt, en ook voor die van de parochie Don Bosco in Buizingen, die niet langer als "parochie" erkend wordt.
Tegelijk zie ik wel positieve signalen, kleine stapjes die gezet worden naar meer inspraak, deelname van vrouwen en leken algemeen, en erkenning van hun inzet.
Paus Franciscus heeft de weg geopend naar synodaliteit.
In Kerk en Leven van 26/06 lees ik een interview met Rebecca Alsberge, (een gehuwde vrouw met 4 kinderen) door aartsbisschop Terlinden aangesteld als opvolger van hulpbisschop Hudsyn voor het vicariaat Waals-Brabant. Zij zegt over de volgende sessie in oktober van het synodaal proces in Rome: "Ik onderschrijf de nota van onze bisschoppen volledig: hun vraag naar decentralisatie, het diaconaat voor vrouwen of de afschaffing van het verplichte celibaat. ...Ik verwacht niet dat dit even snel geregeld zal worden...maar dat we tekenen van vooruitgang mogen zien".
Werken de "formele regels" polariserend? Misschien wel, maar dan moeten ze ook "formeel gewijzigd kunnen worden". Dat is een lange weg, allicht kan de synodale weg hierbij een hefboom zijn.
Bij het begin van de Jezusbeweging, de beweging van de weg, werden vissers geroepen. Ze verplaatsten zich in vissersbootjes, soepel en wendbaar, maar gemakkelijk prooi van een hevige storm.
Doorheen de eeuwen, en wie weet door welke hand geleid, werden die vissersbootjes omgevormd tot schepen (en dat vooral in West Europa?), meer en meer tot logge containerschepen die dan weer sleepboten nodig hebben om hen in een haven en bij de mensen te brengen...
Een containerschip doe je niet zo maar van vandaag op morgen van koers veranderen; een door eeuwen scheefgegroeide situatie ook niet. We hoeven dus niet vooruit te lopen. Rekening houden met historisch gegroeide situaties en de culturele context van andere werelden kan het synodale proces alleen maar wind in de zeilen geven.
Maar misschien kan het "synodale proces" er wel toe bijdragen dat die logge containerschepen stilaan geruild worden voor soepele fregatten, of zeilboten, of surfplanken, of...
Tegelijk, is het zinvol en noodzakelijk(?) luis in de pels te zijn, te blijven oproepen voor inspraak van onderuit. Maar ook zonder statuut als "parochie" (Don Bosco Buizingen) en zonder toelating tot een "diakenopleiding" (VD in Herent) kan je de vinger aan de pols houden en mensen samen binden als gelovige gemeenschap, toch?
Een ketting is zo sterk als haar zwakste schakel, en geduld is wellicht de meest duurzame van alle deugden
"ENRICHISSONS - NOUS DE NOS DIFFÉRENCES"
Ik onderschrijf ten volle de 'brief van de federatieploeg van Herent 26 juni 2024' en verwijs naar wat ik in 'Agora' (in de webstek van Filosofenfontein) schreef na de beslissing van het aartsbisdom Mechelen - Brussel om 'Don Bosco Buizingen niet langer als parochie' te erkennen. En ik begrijp de bekommernis van de federatieploeg van Herent om mogelijk (mutatis mutandis) dezelfde beslissing te ondergaan.
Uit de 'brief van de federatieploeg van Herent' citeer ik 2 zinnen over de kernvraag omtrent de beslissing over Buizingen: "Primeren voor ons de wetten en voorschriften die de mens doorheen de voorbije eeuwen in het leven heeft geroepen? Of geven we alle ruimte aan de manier waarop Jezus ook in zijn tijd de Thora oversteeg vanuit dat ene gebod: ‘Gij zult uw naaste beminnen als uzelf’." Dat is inderdaad de kernvraag niet enkel voor Buizingen, maar voor alle geloofsgemeenschappen en zelfs voor elke rechtgeaarde mens die zijn of haar gevormd geweten wilt volgen. Zelfs kardinaal Ratzinger - voor hij paus Benedictus XVI werd - heeft gezegd: "Boven de paus als bindende aanspraak op kerkelijke autoriteit staat nog steeds het menselijk geweten dat moet worden gehoorzaamd voor al het andere, indien noodzakelijk zelfs tegen de eisen van kerkelijke autoriteiten in".
Uit een artikel van Daniël R. Leroy in de 'Nieuwsbrief Evangelie Levensnabij' (april - mei - juni 2024) citeer ik enkele zinnen: "Buizingen is een schoolvoorbeeld van wat overtuigde christenen doen als de celibataire, mannelijke priesters bijna helemaal zijn uitgestorven. Ze willen hun gemeenschap in stand houden en zoeken naar vrijwilligers, onder meer naar voorgangers. (...) In Don Bosco Buizingen werken ze al minstens 10 jaar met mannen en vrouwen als leken-voorgangers en tientallen andere vrijwilligers. Zij zijn ongetwijfeld een der levendigste parochies in Vlaams-Brabant. Op zondag een volle kerk, met elk jaar tientallen doopsels, communicanten, vormelingen, huwelijken,... (...) Wat bezielt Luc Terlinden en Koen Vanhoutte om deze bloeiende parochie af te stoten? (...) Liefdevol de spanning uithouden tussen onze verschillen, intern pluralisme en oecumene, zijn een noodzakelijke voorwaarde voor de 'herstichting' (woord van Leonardo Boff) van de kerk. In onze kat'holika (dit is 'voor allen') is ruimte voor iedereen, behalve voor hen die anderen willen uitsluiten. Aan hun vruchten zullen we ze kennen".
Feitelijk is alles wat noodzakelijk is voor de 'herstichting' in de kerk al vaak gezegd. Hoelang moeten geëngageerde gelovige christenen nog blijven herhalen wat trouwens ook al vrij algemeen aanvaard is? Toch ben ik hoopvol; want het is onafwendbaar. Quousque tandem?
Mark Cornelis