Avondprogramma 2023
Dinsdag 10 januari 2023 om 20 uur in de kapel van Filosofenfontein
Stephan van Erp over “Nieuwe kansen voor de kerk, Edward Schillebeeckx over secularisatie en het religieuze leven”
Welke bijdrage kan de theologie leveren aan het onderzoek naar de kerkelijke gebeurtenissen sinds de jaren zestig van de vorige eeuw? Welke accenten kan de theoloog leggen, in vergelijking met de historicus of de socioloog? Om die vragen te beantwoorden, ga ik te rade bij Edward Schillebeeckx OP (1914-2009) die in de jaren zestig een theologische duiding gaf aan wat anderen ‘secularisatie’ noemden. Hij was er optimistisch over, en we kunnen ons nu afvragen of zijn optimisme terecht was.
Zelf dominicaan en deel uitmakend van een religieuze gemeenschap, schreef Schillebeeckx in dezelfde periode ook over de ontwikkelingen in het religieuze leven, of, zoals hij het ergens in een artikel noemde, de ‘kloosterlijke bestaanswijze’, die volgens hem “een concentratie van de kerkelijkheid” is. Hij constateerde dat het kloosterleven in grote crisis verkeerde, maar zag ook nieuwe kansen. Wat is de relevantie van zijn visie toen voor de kerk van vandaag?
Deze lezing zal bestaan uit drie delen. Eerst zal ik wijzen op de valkuilen van het zoeken naar een verklaring van de kerkelijke ontwikkelingen sinds de jaren zestig. Vervolgens laat ik zien hoe Schillebeeckx door zijn kritiek op de secularisatiethese een bijzonder optimistische kijk had op de uitdagingen van zijn tijd. Tot slot concentreer ik me dan op zijn kritiek op de vernieuwingen in het religieuze leven. Waarom zette die kritiek geen zoden aan de dijk? De crisis van het religieuze leven hield na de jaren zestig aan. Is dat geen bewijs voor het gebrek aan overtuigingskracht van de theoloog? Of hebben zijn inzichten toch waarde voor ons?
Stephan van Erp is lekendominicaan. Hij is professor fundamentele theologie aan de KU Leuven en coördinator van de onderzoekseenheid Systematische Theologie en Religiewetenschap.
Zijn onderzoeksveld is filosofische en fundamentele theologie, met name de verhouding van geloof en rede, en de plaats van de theologie aan de universiteit. In zijn onderzoek verkent hij de relatie tussen methodologische vragen en politieke theologie, met name in de ontwikkelingen die aangeduid kunnen worden met de term 'mondiaal katholicisme'. Hij heeft expertise in de theologie van Edward Schillebeeckx, Hans Urs von Balthasar, Karl Rahner en Rowan Williams.
Dinsdag 31 januari 2023 om 20 uur in de kapel van Filosofenfontein
Luk Vanlanduyt over “Jongvolwassenen en levensbeschouwing”
In het project Bridging the Gap werd geprobeerd om de levensbeschouwing(en) bij jongeren in kaart te brengen, zowel aan de hand van een uitgebreide enquête als gesprekken met jong-volwassenen.
Welke rol speelt zingeving en levensbeschouwing bij hen? En wat is de rol van onderwijs, gezin en grootouders, verenigingen?
De uitgebreide analyse toont enkele merkwaardigheden die we willen toelichten tijdens deze avond.
We kijken naar vragen zoals:
In welke mate staan jongeren open voor levensbeschouwing op zich?
Welke impact hebben ouders / familie op levensbeschouwing?
Hoe zit het met onverschilligheid? En openheid voor andere levensbeschouwingen?
Wat kunnen we hieruit leren voor de toekomst, zowel als gezin, als groot-ouder en als maatschappij?
Wat zeggen de cijfers wel (en wat niet?)?
Brengen jongvolwassenen een nieuwe horizon binnen het levensbeschouwelijk landschap en welke houding kunnen we daar tegenover nemen?
Luk Vanlanduyt (° 1965, Roeselare). Echtgenoot en vader van 3 (bijna volwassen) kinderen.
Na studies filosofie, godsdienstwetenschappen, theologie (KUL) en muziek (Lemmensinstituut), ICT, werkzaam in het onderwijs eerst als leraar godsdienst later als lerarenopleider (Religie Zingeving en Levensbeschouwing, ICT en onderwijs). Was betrokken bij diverse ICT-projecten (Bednet, EduBIT, Klascement, onderzoeker UGent en verantwoordelijke van enkele Europese ICT-projecten). Actief bestuurder binnen ILCoS vzw (Interlevensbeschouwelijke competenties op school) en ondersteuner van beginnende non-profitverenigingen. Was in 2020-2022 onderzoeksmedewerker in het project Bridging the Gap KUL (levensbeschouwing bij jong-volwassenen), naast zijn functie als docent in de lerarenopleiding en de opleiding informatiebeheer.
Dinsdag 28 februari 2023 om 20 uur in de kapel van Filosofenfontein
Poëzieavond met Dirk De Schutter
Muzikale omlijsting door Remi Peeters (accordeon) en Johan Van Hulle (viool)
In Wondewoorden bracht Dirk De Schutter twaalf gedichten van o.a. Emily Dickinson, Rainer Maria Rilke, Federico Garcia Lorca samen. In de inleiding omschrijft hij zijn visie op wat gedichten ten diepste zijn: “Gedichten zijn wondewoorden. Ze worden geboren uit een wonde, niet noodzakelijk een bijzonder letsel of een specifiek trauma, maar de wonde van de menselijke conditie, de niet ongedaan te maken kwetsbaarheid die met het mens-zijn samengaat.” en “Gedichten woelen de taal om: ze graven naar wat onuitgesproken is en zich nauwelijks tot uitspraken leent.”
Vertrekkend van de vraag ‘Wat betekent het om in de 21ste eeuw (in God) te geloven?’ zullen we enkele gedichten lezen. We zoeken inspiratie in de poëzie van G.M. Hopkins, T.S. Eliot, P. Celan en E. Spinoy.
Dirk De Schutter (Aalst, 1954) is literatuurwetenschapper en filosoof.
Recente publicaties: Zo andersom is alles misschien (PoëzieCentrum, 2018); Heidegger (Athenaeum, 2020); Wondewoorden (PoëzieCentrum, 2021).
Dinsdag 21 maart 2023 om 20 uur in Filosofenfontein
Stephan Claes over “Geestelijke gezondheid en spiritualiteit”
Heel wat mensen hebben het moeilijk om overeind te blijven in onze samenleving. Ze melden zich aan bij de huisarts, de psycholoog of de psychiater met een resem klachten van psychische en lichamelijke aard. Het gaat over vermoeidheid, spanning, pijn, slapeloosheid, maag-darmklachten, hartkloppingen, verdriet. Bij deze mensen worden allerlei diagnoses gesteld: burn-out, aanpassingsstoornis, chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, functionele dyspepsie, prikkelbare darmsyndroom. Deze syndromen lijken vaak meer op elkaar dan de verschillende naamgeving doet vermoeden. Samengevat kunnen we stellen dat het gaat over mensen die te lang en te hevig onder druk hebben gestaan, en bij wie het stress-systeem het begeven heeft. Ze zijn met honderdduizenden in Vlaanderen.
Maar waarom hebben zoveel mensen het moeilijk? Het is niet zo makkelijk om daar de vinger op te leggen. Veel mensen leggen de lat voor zichzelf erg hoog. Ze hebben alles om het prima te stellen, maar vinden het allemaal toch net niet goed genoeg. Ze worden in grote vrijheid losgelaten in een oceaan van mogelijkheden, en dreigen te verdrinken. Ze verliezen zich in sociale media, met hun blinkende plaatjes en praatjes van perfecte lichamen, schitterende prestaties en fascinerende hobby’s. Het is meer dan hun brein en hun lichaam kunnen verdragen. De drang naar volmaaktheid leidt tot een gevoel van voortdurend falen, waarvoor geen vergiffenis mogelijk is.
Spirituele tradities hebben hierover iets te zeggen. Mildheid voor de ander en voor jezelf is een basishouding in veel religieuze stromingen, en kan een antidotum zijn tegen perfectionisme, faalangst en ressentiment. Mild zijn voor jezelf begint vanuit een realistische visie op het eigen ik. Dat betekent met beide voeten op de grond staan, “humilitas”. In het Nederlands vertalen we dat door nederigheid, een zeer beladen term, maar tegelijk een grondhouding binnen de Christelijke spirituele traditie. Mildheid betekent ook het eigen falen en het falen van anderen onder ogen kunnen zien zonder ten onder te gaan, in staat zijn om vergeving te vragen en vergeving te schenken. Vergeving, een woord dat we nagenoeg vergeten zijn, maar dat tegelijk fundamenteel is in elke spirituele traditie.
Het zou al te kort door de bocht zijn om te stellen dat spiritualiteit de problemen van de hedendaagse mens kan oplossen. Maar het zou anderzijds dwaas zijn om niet te exploreren in welke mate oude antwoorden soelaas kunnen bieden voor de noden van vandaag.
Stephan Claes is gewoon hoogleraar Psychiatrie, KULeuven, en staflid in de dienst Volwassenen-psychiatrie van het UPC KU Leuven. Hij is hoofd van de Onderzoeksgroep Psychiatrie, en leidt daarbinnen de Mind-Body onderzoeksgroep. Zijn onderzoek spitst zich toe op chronische stress en op de psychiatrische en psychosomatische ziektebeelden die daaruit voortkomen. Hij is lid van het Leuvens Interdisciplinair Centrum Zinbeleving en Geleefde Religie: Mens en Maatschappij; en is actief in de Universitaire Parochie, waar hij ook af en toe de homilie verzorgt
Dinsdag 18 april om 20u om 20 uur in Filosofenfontein
Boekvoorstelling in Filosofenfontein - Elementaire Deeltjes 82 - Arendt
Elementaire Deeltjes 82 - Arendt
Dirk De Schutter en Remi Peeters
Op dinsdag 18 april om 20u nodigen we u uit voor de boekvoorstelling van Elementaire Deeltjes 82. Hierin bieden Dirk De Schutter en Remi Peeters een inleiding in het denken van Hannah Arendt.
We starten om 20u met een interview van de auteurs door Jan Degraeuwe. Na het interview is er ruim tijd voor vragen. Rond 21u30 volgt een receptie en kan u het boek aankopen.
Locatie: Filosofenfontein, Waversebaan, 352, 3001 Heverlee
Inschrijven is gratis via de website van Filosofenfontein
Hannah Arendt (1906-1975) neemt in de geschiedenis van de filosofie een unieke plaats in. Ze heeft de filosofie verrijkt met een nieuwe kijk op zowel het actieve als het contemplatieve leven en met een politieke theorie die draait om pluralisme en het vermogen om opnieuw te beginnen. Haar analyses van het totalitarisme, antisemitisme en het kwaad zijn in hun invloed haast ongeëvenaard.
Op basis van haar belangrijkste werken en essays biedt dit Elementaire Deeltje een ingang in Arendts veelzijdige en onverminderd actuele denken.
Dirk De Schutter (1954) en Remi Peeters (1948) zijn beiden filosoof en vertaalden samen vele werken van Arendt. Dirk De Schutter is ook auteur van het Elementaire Deeltje Heidegger.
