12 december 2021: 3e zondag van de advent (2021)
En wij, wat moeten wij doen? (Lc. 3, 10-18)
Geert Craps
Begroeting en kruisteken
Adventslied 219 Wakend uitzien
Inleiding
Hebt u dat soms ook, dat u moedeloos wordt bij de toestand van de wereld. Een goede vriend van mij is heel intensief bezig met het klimaatprobleem bijvoorbeeld. Hij heeft al verschillende online cursussen gevolgd, en wetenschappelijke studies doorworsteld. Hij vdrtaalt een engels boek over de verantwoordelijkheid als ouders en grootouders voor de toekomst van onze kinderen. Resultaat: hij is depressiever dan ooit, en ziet het niet meer zitten met onze planeet.
Velen van ons zullen ook dat gevoel hebben gehad met wat we nu meemake in: de "vierde golf". Wij hadden nochtans zo gehoopt…dat we er vanaf zouden zijn, en toch niet. Een groot gevoel van ongerustheid, en soms van moedeloosheid maakt zich van velen meester.
Ik moest aan deze situatie denken toen de vorige twee zondagen van de advent zowel Marcel als Jef de grote invalshoek van onze adventvieringen duidden. En ook met het lied dat we als leitmotief voor deze advent hebben gekozen, en dat we net hebben gehoord, wringt dat aanvoelen een beetje. Expliciet:: Marcel: "Akkoord dat advent een tijd van verwachten en uitzien is, maar veel zal daarbij van jezelf afhangen. God komt niet als een meteoor op aarde, maar als een geschenk waar mensen Hem verwachten." En Jef over het lied Wakend Uitzien van Kris en Arnout: "Doorheen dat lied klinkt steeds opnieuw het appel tot actief waken, tot in beweging komen. Kris verwoordt dat met herhaalde oproepen: “laten we ontbinden wat uit onrecht is ontstaan,… laten we de vreemde een plaats te geven in ons hart,… laten we muren slopen.”
Anders dan de vasten, die een tijd van ommekeer en bezinning is, is de advent toch eerder een tijd van ontwaken en beginnen, actief verwachten. Maar als je het echt niet meer ziet zitten om in actie te komen, omdat de situatie zo uitzichtloos is, en omdat je moedeloos wordt? Wat dan? Welke grote dingen worden van ons verwacht?
Openingsgebed
Wanneer Gij zelf niet bij ons zijt,
blijft dit huis leeg,
en als Gij zelf niet met ons gaat,
zijn wij vergeefs bijeen;
wanneer Gij zelf ons niet verlicht,
weten wij geen raad.
Wanneer wij zelf niet bij u zijn
blijft dit huis leeg
en als wij zelf niet met u gaan,
zijt Gij niet aanwezig,
wanneer wij zelf u niet aan het licht brengen,
weet Gij u ook geen raad
Breng ons dan bijeen
wij, waar Gij zijt,
voor uw lichtend aangezicht.
Verdrijf het donker
waarmee wij U bedekken.
Maak uw stem hoorbaar, in onze stem
ons lied waarachtig, als uw lied
en ons gebed bezield, door uw Geest.
Amen.
(naar Sytze de Vries)
Inleiding op het evangelie
Vorig jaar heb ik de euvele moed gehad om het uiterlijk van de figuur van Johannes De Doper te benoemen als 'een hippie'. Dat was bij sommigen tegen het zere been. Laat ik het dit jaar anders proberen: Johannes de Doper doet me veel denken aan Greta Thunberg, die spottend, provocerend en uit de grond van haar hart roept: bla bla bla! over de beleidsmakers die fier hun plannen presenteren. In het stukje net voor het evangelie van vandaag doet Johannes de Doper ook zoiets: het klinkt alleen een beetje deftiger, en de afstand die we hebben tot de evangelietekst doet ons hopen en denken dat het niet over ons gaat, maar hier is wat hij zegt: "Adderengebroed, wie heeft jullie wijsgemaakt dat je veilig bent voor het komende oordeel? Breng vruchten voort die een nieuw leven waardig zijn, en zeg niet meteen bij jezelf "Wij hebben Abraham als vader"…"
We verwachten misschien niet onmiddellijk het oordeel, zoals Johannes blijkbaar wel deed, maar toch blijft de waarschuwing van Johannes in onze oren plakken. Het zal ook niet onze achtergrond, onze afkomst, onze beschaving, onze vermeende westerse suprematie mt zijn enorm gevorderde technologische ontwikkeling, het kritiekloos aangenomen idee dat wij in een democratische staat leven met een goed werkend systeem van sociale zekerheid, het zal niet dat alles zijn dat ons moet geruststellen in onze zorg om de wereld.. We zullen zelf vruchten moeten voortbrengen.
Net zoals bij Greta waren de omstaanders wel een beetje gechoqueerd door de woorden van Johannes. En ze roepen vertwijfeld uit: maar wat moeten wij dan wel doen, Johannes? Wat verwacht je dan eigenlijk van ons? We luisteren naar het evangelie.
Evangelie: Lc. 3, 10-18
Bedenkingen bij het evangelie
Net als de volgelingen van Johannes, kunnen ook wij, die de noden van vandaag zien, de vraag stellen: “Wat moeten we doen?”, “Hoe kunnen we een leven leiden dat God waardig is, een leven dat openstaat voor Gods menswording in ons?” Maar valt het u dan ook op hoe gewoontjes het antwoord van Johannes is? Hij vraagt helemaal geen uitzonderlijke dingen van de verschillende groepen toehoorders die rond hem staan. Er moeten geen uitzonderlijke prestaties geleverd worden, er hoeven geen wonderen te gebeuren. De soldaten, de tollenaars moeten alleen eerlijk en doordacht handelen.
Die drie begrippen: zijn van belang: doordacht en eerlijk handelen. Ik vertaal ze voor mezelf als volgt
- Denk na bij wat je doet. Is een situatie die wij als vanzelfsprekend aannemen dat ook? Is het voldoende dat een asielzoeker ergens op een brits wordt opgevangen in een asielcentrum? Is het vanzelfsprekend dat we toelaten dat mensen scheef worden bekeken, gediscrimineerd worden op de huurmarkt, de arbeidsmarkt, enzovoort. Is het normaal dat een op vijf kinderen in België opgroeien in een gezin dat tekort komt, en zelfs in armoede leeft? Voor welke scheve situaties zijn we zelf blind geworden?
- Wees eerlijk. In welke mate spaar ik mezelf een beetje, uit een soort oneerlijke inschatting van wat ik zelf aankan of vermag, om niet te doen wat gedaan moet worden. Als ik eerlijk ben, kan ik dan nog meer doen?
- Handel, doe, laat het niet bij vrome woorden blijven! Ik moet eerlijk zeggen dat ik soms wel eens aarzel om hier het woord te nemen: wie ben ik dat ik hier sta te preken? Zou ik niet beter wat meer actie ondernemen? Welke acties zijn mogelijk?
In dat laatste opzicht is Johannes" boodschap heel mild: doe, binnen de verantwoordelijkheid de rol en de taak die je hebt, alles wat je moet doen vanuit een elementaire, eerlijke ethiek. Waarmee kan ik vanuit mijn eigen situatie, zonder al te veel grote extra's te doen, iets betekenen waardoor mijn gewone rol al betekenisvol is. Het is een eerste stap. Het bereidt ons werkelijk voor op de grotere stap.
Want, ten slotte: "er komt iemand na mij, die u zal dopen met heilige geest en vuur", zegt Johannes. Dat is de man waaraan je niet vraagt "wat moeten wij doen", maar: wie moeten wij zijn?
De mensgeworden God stelt de meest fundamentele vraag naar ons wezen, onze identiteit. Als we aan hem vragen wat we moeten doen, zegt hij: verkoop alles en volg mij, laat je familie achter en geef je helemaal, ga tot het uiterste. Dat is de geest die ons moet bezielen. Maar ik voel veel voor de houding van Johannes, die zegt: hij die komt is zo veel meer dan ik, ik ben niet waard om zijn schoenveter te knopen. Herkenbaar… Maar me dunkt dat we nu al genoeg weten wat gedaan voor Kerstmis.
Lied 545 Naar uw beeld
Voorbeden door iedereen
Laatste voorbede:
Voor hen die politieke verantwoordelijkheid dragen
voor hen die invloed uitoefenen op de publieke opinie:
en voor onszelf:
dat wij rusteloos, geïnspireerd, doordacht, in de weer blijven voor liefde en gerechtigheid,
een zorgzame welkom zijn voor wie kwetsbaar is…
Onze Vader
Slotbezinning
Dat een mensennaam in uw eeuwigheid gebeiteld staat.
Dat uw vinger iedere geborene heeft aangeraakt.
Dat ogen zich wenden naar het licht.
Dat hoop als een zaad ontkiemt.
Dat liefde maatstaf van leven is.
Dat schoonheid kracht heeft om te helen.
Dat de schepping in mensen wordt voortgezet.
Dat ikzelf daartoe geroepen ben.
Dat uw blik mij vasthoudt.
Dat uw woord mij aansteekt.
Dat mijn zoeken niet vergeefs blijft.
Dat het antwoord op de bodem van mijn ziel ligt.
Dat mijn lachen u lief is
en mijn tranen in uw kruik worden bewaard.
Laat dit mij verwonderen, dag en nacht.
Uw naam, een lied in mij.
Een stroom getrokken dwars door mijn bestaan.
(Kris Gelaude)
Zegen door Marcel
