Voleindingszondag (2023) – Wat je voor de minste deed heb je voor Mij gedaan
Marcel Braekers
Openingszang 101 Heerlijk is het te loven de Heer
Begroeting
Traditioneel noemde men deze zondag ‘feest van Christus Koning’, maar ik geef de voorkeur aan het woord dat S. de Vries gebruikt: ‘Voleindingszondag’. Want het kerkelijk jaar komt tot zijn einde, maar het woord wijst ook naar een soort van volheid die we verwachten. Vandaar de idee om het jaar af te sluiten door alle aandacht te richten op de figuur van Jezus en wat Hij betekent voor christenen. Huub Oosterhuis benoemde Hem als volgt.
Jezus van Nazareth was een ziener in de geest van God, in de traditie van Jesaja. Hij leerde de mensen in het verborgene te bidden; hij wist van mensen die in het verborgene hun brood delen, een beker water te drinken geven aan de minsten, hij bemoedigde hen en zei dat zij door hun ‘vader die in het verborgene ziet’ beloond zouden worden met de heilige geest van volharding. En hij wist dat er onkenbaar veel gewone mensen zijn die de letters van de Thora niet kunnen spellen maar leven in haar geest, een ‘verborgen gemeente’ van nietige, in angsten en onzekerheden verwikkelde mensen die het aller gewoonste doen met ongewoon veel liefde, elkaar vasthouden, vergeven’, die het kwaad proberen te stuiten, het lot proberen te keren voor hun kinderen. Hij wist hoe de armen en ontrechten elkaar bijstaan – ongeschreven geschiedenis van trouw op leven en dood; en hoe deze geschiedenis het winnen zal, ooit, toch, van die der mensenverslinders. (In: de dag die komt p. 225)
Hij stichtte ‘een verborgen gemeente van mensen die het allergewoonste doen met ongewone liefde’ en daarbij gaf Hij zelf op de eerste plaats het goede voorbeeld. Wellicht was u zondag ook ontroerd door wat Maggy vertelde: over haar ontmoeting met een meisje uit het bijzonder onderwijs dat vlug op de middag de bus nam om voor haar broertje te zorgen. Zelfs ’s nachts staat ze voor hem op als hij weent om hem te troosten. Een mooi voorbeeld bij de parabel van de talenten. Welke talenten zijn het belangrijkste? Het is zoals in het evangelie van deze zondag staat: “wat je aan de minste der mijnen hebt gedaan, hebt ge aan Mij gedaan”.
Zoals Jezus worden ook wij geroepen om blinden te doen zien en lammen te helpen gaan
Lied 573 Hij die de blinden weer liet zien
Gebed
Zie ons hier bijeen en gedenk ons:
Gezaaid onder de mensen,
Klein en gering.
Maar Gij wacht onze vruchten,
Zult onze levens oogsten en onze daden bewaren.
Zie ons en gedenk ons
En laat uw Naam onder ons leven,
Waar wij twijfelen en menen dat uw licht dooft.
Waar onze toekomst lijkt te sterven,
Vat dan onze hand en wek ons tot leven.
Zo wachten wij U tot wij U kennen. (S. de Vries)
Inleiding op de lezingen
Ook in het Oude Testament vind je prachtige teksten die wijzen op de tedere zorg van God om het lot van de mens. Het horen een fragment uit de profetieën van Ezechiël die hij uitsprak in een tijd dat het volk gedeporteerd was, vervreemd van alles wat hen dierbaar was en helemaal thuisloos.
Ezechiël 34, 11-12. 15-17
Lied 723B (psalm 23)
Mattheüs 25, 31 – 46
Homilie
Het is jammer dat we de tekst niet kunnen lezen in het grote verband waarin hij staat. Vier hoofdstukken lang heeft er een confrontatie plaats tussen Jezus en de leiders van het volk. Eerst komt de triomfantelijke intrede in Jeruzalem, gevolgd door het uitdrijven van de kooplieden uit de tempel, daarna komen een aantal parabels over waakzaam zijn en het geheel sluit af met de tekst over het laatste oordeel die we net hoorden. Hierna neemt het evangelie een heel nieuwe wending en begint het lijdensverhaal. De tekst van vandaag is daarom een soort van grote synthese die Mattheüs componeert om Jezus en de komst van het Rijk van God te typeren. Je zou hem ook kunnen lezen als een grote inclusio met het begin van de Bergrede. Twee dingen zijn me hierbij opgevallen.
Allereerst valt op hoe Jezus bij zijn beoordeling van mensen over heel gewone, alledaagse dingen spreekt: eten geven of drinken, kleding voor wie kou heeft, enz. De aanzet van een nieuwe tijd en van een andere samenleving gebeurt niet via lumineuze gedachten of grote theorieën maar in de alledaagse, eenvoudige realiteit. Levinas noemde dit ‘gebaren van kleine goedheid’. Het zijn gebaren waarbij men zich op niets kan beroemen, die gewoon en anoniem gebeuren. Ze zijn fragiel en voorlopig. Het gaat om goedheid zonder getuigen, in stilte voltrokken, bescheiden en zonder triomf. Ze eisen geen beloning en worden door de andersheid van de ander in ons gewekt. Het is ethiek zonder systeem. Het is een verborgen christendom dat op vandaag veel meer aanwezig is dan de media tonen.
U voelt wel hoe Jezus hiermee de Joodse leiders te kijk zet. Want elders zegt Hij van hen dat ze graag grote gebedskwasten dragen en vooraan in de synagoge zitten om goed opgemerkt te worden. Hier wordt een andere houding aangeprezen.
Het tweede iets dat mij in de tekst opvalt is de radicaliteit waarmee Jezus zich identificeert met degene die in nood is. Er staat niet dat je brood aan de ander moet geven alsof hij (zij) Jezus is. Ook moet je het niet doen omwille van God of principieel omdat je nu eenmaal christen bent. Wat Jezus zegt is: ‘Ik sta daar in die ander, Ik ben die ander’. Dat brengt me bij één van de meest merkwaardige aspecten van ons christendom: we leven vanuit de overtuiging dat God zich op een unieke manier heeft getoond in de persoon van Jezus. Uniek wil niet zeggen dat je alleen in Hem God zou kunnen zien, maar wel dat Hij op een heel eigen manier Gods zichtbaar wording werd. Tot daar begrijpen we meestal het woord ‘incarnatie’. Het evangelie van vandaag gaat daarin nog verder: de komst van de Messias is niet ten einde. Elke keer zich iemand vragend aandient heeft de incarnatie plaats, wordt God zichtbaar gemaakt.
Neem je de twee aspecten tezamen, het gebaar van kleine goedheid en hoe daarin de Messias verschijnt, dan wordt duidelijk welk een fascinerende en actuele boodschap Jezus heeft gebracht. Misschien is het niet te verwonderen dat hierna het lijdensverhaal begint, want zo leven brengt een aardverschuiving teweeg.
Groot dankgebed 151 Christus, de gestalte van God
Na de communie 393 In 't laatste van de dagen
