Nieuwe kansen voor de kerk, Edward Schillebeeckx over secularisatie en het religieuze leven

Stephan van Erp over “Nieuwe kansen voor de kerk, Edward Schillebeeckx over secularisatie en het religieuze leven”

 Welke bijdrage kan de theologie leveren aan het onderzoek naar de kerkelijke gebeurtenissen sinds de jaren zestig van de vorige eeuw? Welke accenten kan de theoloog leggen, in vergelijking met de historicus of de socioloog? Om die vragen te beantwoorden, ga ik te rade bij Edward Schillebeeckx OP (1914-2009) die in de jaren zestig een theologische duiding gaf aan wat anderen ‘secularisatie’ noemden. Hij was er optimistisch over, en we kunnen ons nu afvragen of zijn optimisme terecht was.
Zelf dominicaan en deel uitmakend van een religieuze gemeenschap, schreef Schillebeeckx in dezelfde periode ook over de ontwikkelingen in het religieuze leven, of, zoals hij het ergens in een artikel noemde, de ‘kloosterlijke bestaanswijze’, die volgens hem “een concentratie van de kerkelijkheid” is. Hij constateerde dat het kloosterleven in grote crisis verkeerde, maar zag ook nieuwe kansen. Wat is de relevantie van zijn visie toen voor de kerk van vandaag?
Deze lezing zal bestaan uit drie delen. Eerst zal ik wijzen op de valkuilen van het zoeken naar een verklaring van de kerkelijke ontwikkelingen sinds de jaren zestig. Vervolgens laat ik zien hoe Schillebeeckx door zijn kritiek op de secularisatiethese een bijzonder optimistische kijk had op de uitdagingen van zijn tijd. Tot slot concentreer ik me dan op zijn kritiek op de vernieuwingen in het religieuze leven. Waarom zette die kritiek geen zoden aan de dijk? De crisis van het religieuze leven hield na de jaren zestig aan. Is dat geen bewijs voor het gebrek aan overtuigingskracht van de theoloog? Of hebben zijn inzichten toch waarde voor ons?

 Stephan van Erp is lekendominicaan. Hij is professor fundamentele theologie aan de KU Leuven en coördinator van de onderzoekseenheid Systematische Theologie en Religiewetenschap.
Zijn onderzoeksveld is filosofische en fundamentele theologie, met name de verhouding van geloof en rede, en de plaats van de theologie aan de universiteit. In zijn onderzoek verkent hij de relatie tussen methodologische vragen en politieke theologie, met name in de ontwikkelingen die aangeduid kunnen worden met de term 'mondiaal katholicisme'. Hij heeft expertise in de theologie van Edward Schillebeeckx, Hans Urs von Balthasar, Karl Rahner en Rowan Williams.